Życiowe mądrości (?)

Czy wraz z wiekiem przybywa nam mądrości? A może ostrożności? Popełniwszy błąd raz, unikamy sytuacji, w której moglibyśmy popełnić go po raz drugi -  jak powiedział Churchill*: wszyscy popełniamy błędy, ale tylko mądrzy ludzie się na nich uczą. Polegamy często na tzw. "życiowych mądrościach", kolekcji maksym, przechowujących zbiorowe doświadczenie kolejnych pokoleń - w Anglii takie powiedzenia są  nawet haftowane na ozdobnych poduszkach. Cytujemy je często bezrefleksyjnie, w geście pocieszenia, i ja również przyznaję się do winy. Jednak jeśli się zastanowić, te mądrości okazują się przy bliższej inspekcji nie całkiem mądre, np:
1."Nigdy nie jest za późno", również w wersji "Nigdy nie mów nigdy". Założę się, że to zdanie ktoś na świecie wypowiada co sekundę, a może i częściej. Z każdym  upływającym dniem jest jednak za późno - w wieku trzydziestu paru lat nie tylko za późno na marzenia o karierze primaballeriny, ale nawet na lekcje baletu w prowincjonalnym domu kultury; za późno na radykalną zmianę kariery (wspaniale byłoby zostać pianistką koncertową, ale, jak tu mówią, ten statek już dawno odpłynął); za późno na to, by podjąć poważne studia nad buddyzmem w klasztorze w Bhutanie, etc, etc.
2. "Ta dzisiejsza młodzież..." czyli przekonanie o tym, że dawniej ludzie (nie tylko młodzież) byli milsi, uprzejmiejsi, mieli maniery niczym bohaterowie Jane Austen i wszystkim żyło się przyjemniej, a każdy "znał swoje miejsce". Połączone czasem ze wzdychaniem: "chyba urodziłam się w złej epoce".  Jakoś każdy myśli, że urodziłby się w górnym 1% społeczeństwa, i jako ten pan/i na włościach wiódłby beztroskie życie bogatego nieroba, otoczony służbą; nikt natomiast nie myśli o tym, że bardziej prawdopodobny scenariusz to: bezzębność w wieku lat 25, dzięki cyrulikowi, który robił też za dentystę; fizyczna harówka od rana do wieczora 6 a nawet 7 dni w tygodniu, i na koniec krótkiego pobytu na tym padole łez wczesna śmierć w siódmym czy ósmym połogu (przez całą historię ludzkości, aż do XIX wieku, kobiety żyły krócej niż męźczyźni). Dzisiejsza młodzież nie jest ani gorsza, ani lepsza** niż młodzież w jakiejkolwiek innej epoce - to tylko ludzka skłonność do idealizowania własnej młodości sprawia, że zrzędzimy na tych, którzy są młodzi teraz.

Rysunek satyryczny z 1812 r, przedstawiający "angielskie damy" po kolacji - autorstwa Francuza

3. "Koniec jest początkiem nowego", "Gdy Pan Bóg zamyka drzwi, otwiera okno", "Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło" -  ręka do góry, kto usłyszawszy, że ktoś stracił pracę, pieniądze, został porzucony, nie uciekł się do tych sentencji. To naturalne, że komuś, kto przeżywa trudności, chcemy dodać otuchy. Nie każda jednak zmiana okazuje się w ostatecznym rachunku zmianą na lepsze i nie wszystko daje się naprawić. Chciałabym, żeby tak było, ale nie jest, w każdym razie nie zawsze.
4. "Nie ma głupich pytań, są tylko głupie odpowiedzi". Chyba najmniej mądra z mądrości, bo jak to się ma do takich pytań: Ile ma pani lat? (pytanie, które powinno padać tylko w zaciszu gabinetu lekarskiego lub w biurze paszportowym; w innych sytuacjach jedyna mądra odpowiedź to miażdżąca cisza), Ile pani waży? (?!?!), czy którekolwiek z "kreatywnych" pytań, którymi lubią zbłaźnić się zabłysnąć pracownicy agencji rekrutacyjnych czy HR-owcy, typu: "Jakby była pani zwierzęciem, to jakim?" (odpowiedź w myślach: Lwicą, bo chciałabym cię rozszarpać na kawałki).

Może zatem prawdziwa życiowa mądrość to umiejętność kwestionowania owych "życiowych mądrości"?


*Winston jest także autorem jednej z moich ulubionych maksym: sukces to umiejętność przechodzenia przez kolejne porażki bez utraty entuzjazmu (success is the ability to go from failure to failure without losing your enthusiasm).
** A może i jest lepsza, ze względu na to, że jest bardziej oświecona - masowy dostęp do edukacji to w historii ludzkiego gatunku nowość.