Walka klas trwa - część druga

Kolejny fragment moich dumań nt. systemu klasowego w UK.

By przekonać się, jak głęboko zakorzeniony jest system klasowy, wystarczy poczytać prasę lub włączyć telewizor – codziennie w dziesiątkach artykułów i programów pojawiają się wyrażenia: working class (klasa robotnicza), middle class (klasa średnia) i upper class, popularnie również zwani toffs,  czyli arystokracja i ziemiaństwo. Przeglądając ostatnio program telewizyjny zauważyłam, że nawet krótki opis współczesnego filmu fabularnego zaczynał się od zdania “Małżeństwo z klasy robotniczej…”. 

O przynależności do klasy średniej lub wyższej świadczy często podwójne nazwisko, tytuł naukowy przed nazwiskiem i dziesiątki innych szczególików. Te subtelności często wymykają się cudzoziemcom, jak się o tym przekonała Polka, Aleksandra Łojek – Magdziarz. Została ona bezpardonowo zaatakowana i oskarżona o snobizm na stronie internetowej Guardiana, który opublikował jej tekst krytykujący ubogie słownictwo Brytyjczyków:

„Zainteresowałam się (…) tą powtarzalnością słowa „snob”. Zahaczyłam o to kilku Anglików,którzy mnie znają, tekst przeczytali i nie chcieli mnie za to wyrzucić z Wielkiej Brytanii. Oto, czego się dowiedziałam. Ktoś, kto nosi dwa nazwiska w UK sygnalizuje wszem i wobec i to nieskromnie, że pochodzi z klasy wyższej (arystokracji) i to już jest mocno podejrzane. Jeśli pisze doktorat i ma dwa nazwiska, to oznacza, że nigdy w życiu nie pracował, więc nie wolno mu krytykować slangu i uproszczeń, bo, cytuję, połknął słownik i wie więcej nie dlatego, że tak chce, tylko, że jest uprzywilejowany.(…) Nakreślono mi sytuację nieustającej walki klas, jaka się toczy w Anglii. Nie wypada być ostentacyjnie zachłannym na wiedzę, bo to budzi pogardę. Trzeba być średniakiem. Jeśli się nie jest średniakiem, trzeba to ukrywać, bo inaczej jest się snobem. I tak dalej. 
Byłam zdruzgotana, bo nie spodziewałam się walki klasowej w Wielkiej Brytanii posuniętej do tego stopnia.”* Być może pani Aleksandra nie czytała dzieł Georga Orwella, a może czytała, ale, jak było w moim przypadku, błędnie założyła, że skoro od jego śmierci upłynęło prawie 60 lat, nastąpiło zawieszenie broni. Pochodzący z przeciętnej rodziny klasy średniej, Orwell, który dzięki stypendium ukończył Eton, krytykował angielskie społeczeństwo za klasowość, ale sam nie był w stanie wyzwolić się z uprzedzeń: mimo lewicowych poglądów, pisał o klasie robotniczej w stylu, w jakim antropolodzy piszą o Inuitach czy łowcach głów – jakby byli egzotycznym plemieniem, a nie jego krajanami dzielącymi z nim tę samą niewielką wyspę.

Cudzoziemiec mieszkający w Anglii szybko przekonuje się też, że wciąż pokutuje wielokrotnie przez samych Anglików krytykowana pogarda dla intelektualistów: „Jeśli masz zamiar być intelektualistą w Anglii, lepiej rób to dyskretnie i z całą pewnością nie używaj słowa ‚intelektualista‘."

Mimo, że klasowe podziały nie są już tak sztywne, jak jeszcze dwadzieścia lat temu, dzieci niewykształconych rodziców z biednych dzielnic wciąż są niesłychaną rzadkością na pięciu najlepszych brytyjskich uczelniach (mieszczących  się jednocześnie w pierwszej dziesiątce najlepszych uniwersytetów na świecie). Od podziałów klasowych ważniejszy stał się podział na biednych i bogatych, czy, jak tu mówią, tych, co mają i tych, co nie mają (Haves and Have-nots). Wg Unicef Wielka Brytania to gorsze miejsce dla dzieci, niż Polska, i ma to bezpośredni związek z powiększającą się przepaścią między bogatymi a biednymi.

Przyjeżdżając do Anglii, miałam naiwną nadzieję, że uwolniłam się od polskiej “kultury kolesi”, łapówkarstwa i załatwiania wszystkiego po znajomości. Owszem, UK mieści się w pierwszej dwudziestce najmniej skorumpowanych krajów i nikt tu nie daje “prezentów” lekarzom. Ale nie brakuje tu przykładów nepotyzmu, a w parlamencie i rządzie trafiają się pchający się do koryta kolesie. W Anglii wciąż wiele najcieplejszych posadek przypada członkom tzw.  old boys clubs – nieformalnych klubów skupiających potomków  uprzywilejowanych rodzin, którzy ukończyli te same elitarne szkoły prywatne. 


*17wojewodztwo.blox.pl, styczeń 2008